Gia huấn nghiêm khắc, chú trọng giáo dục và tu dưỡng giúp gia tộc thịnh vượng 2,000 năm

 Một gia tộc thịnh vượng hơn 2.000 năm, có 59 tể tướng, 59 đại tướng quân, và hơn 600 người lưu danh sử sách. Vậy bí quyết gì đã giúp họ làm nên kỳ tích ấy?

1. Đại thế gia lớn nhất với lịch sử 2.000 năm

Chúng ta thường có quan niệm, sự hưng thịnh của một gia tộc không thể quá ba đời, sự truyền thừa phát huy không thể kéo dài liên tục tới hơn ba thế hệ. Tuy nhiên có một gia tộc lại là trường hợp ngoại lệ, gia tộc này đã kế thừa phát huy truyền thống tới 2.000 năm lịch sử, và là đại thế gia đầu tiên nổi tiếng lừng danh nhất trong lịch sử xã hội phong kiến Trung Quốc.

Những nhân vật trong gia tộc ngày ngày càng phát triển hưng thịnh, tích đức hành thiện luôn đi đôi với phát triển sự nghiệp. Điều này là vô cùng hiếm thấy trong lịch sử.
Đó chính là gia tộc họ Bùi ở Văn Hỷ Hà Đông (Nay thuộc tỉnh Sơn Tây, Trung Quốc).
Theo tổng kết trong “Gia phả của họ Bùi”, gia tộc họ Bùi từ khi bắt đầu lập họ đã sinh ra 59 vị tể tướng, 59 vị đại tướng quân, 14 vị trung thư thị lang, 55 vị thượng thư, 44 vị thị lang, Thị hầu 11 người, Ngự sử 10 người, tiết độ sứ 25 người, sử quan 211 người, Thái thú 77 người; người có công được phong tước 89 người, tước hầu 33 người, tước bá 11 người, tước tử 18 người, tước nam 13 người; có liên quan tới hoàng thân quốc thích hoàng hậu 3 người, thái tử phi 4 người; Vương Phi 2 người; phò mã 21 người, công chúa 20 người…

Và tên gọi “Thôn tể tướng” đặt cho gia tộc này cũng từ đó mà ra.

Bắt đầu từ thời Hán Ngụy, trải qua thời đại Nam Bắc triều, Tùy Đường Ngũ Đại, trong lịch sử hơn 2.000 năm của dân tộc Trung Hoa, trên tất cả các lĩnh vực như chính trị, kinh tế, quân sự, ngoại giao…, gia tộc họ Bùi đều có những đóng góp nổi bật.

Chỉ tính riêng trong hai triều đại nhà Tùy và nhà Đường, các danh thần trên võ đài chính trị đã hơn ngàn người.

Trong đó có những nhà chính trị gia nổi tiếng như Bùi Hưu, Bùi Giai, Bùi Uẩn… ; các nhà quân sự gồm có Bùi Hành Kiệm, Bùi Mậu, … ; các nhà luật học gồm có Bùi Chính; lĩnh vực ngoại giao có Bùi Cự, Bùi Thế Thanh..; Ở các lĩnh vực học thuật khác nhau gia tộc họ Bùi đều có những nhân vật tỏa sáng và nổi tiếng.

Nếu bạn cảm thấy lạ lẫm với những tên tuổi trên, vậy những người dưới đây bạn nhất định sẽ thấy vô cùng quen thuộc.

Hàn Quỳnh Anh vợ của Bùi Độ có một người em tên là Hàn Dũ;
Bạch Cư Dị và Bùi Độ từng là hàng xóm, cũng là bạn tâm giao tri kỷ;
Mối quan hệ giữa Lưu Vũ Tích và Bùi Độ cũng vô cùng gần gũi thân thiết;
Bùi Miễn có người cháu rể tên là Đỗ Mục;
Bùi Địch có một người em gái, gả cho Vương Duy (Vương Duy là một nhà thơ, một họa sĩ, một nhạc sĩ, một nhà viết thư pháp và một chính khách nổi tiếng đời Thịnh Đường);
Họ Bùi có một người cháu rể là Vương Bột (Vương Bột được xem là một trong “Sơ Đường tứ kiệt” (bốn nhà thơ kiệt xuất giai đoạn đầu của nhà Đường));
Nguyên Chẩn sau khi người vợ chính thức qua đời, cưới người vợ kế tên là Bùi Nhu Tử. (Nguyên Chẩn là nhà thơ, nhà văn và nhà chính trị nổi tiếng của Trung Quốc thời Trung Đường. Ông nổi tiếng cùng Bạch Cư Dị đề xướng “Tân Nhạc phủ vận động” và thường được gộp cùng với Bạch Cư Dị, gọi là Nguyên Bạch);
Chị gái của Liễu Tông Nguyên, nhà văn, nhà thơ nổi tiếng thời trung Đường, cũng được gả cho Bùi gia;
Lý Bạch và Bùi Ẩn là bạn tốt thường xuyên qua lại thân mật;

Những văn hào nổi tiếng tài giỏi lưu danh sử sách trong lịch sử Trung Hoa đều có liên quan tới Bùi gia, có khi là quan hệ thông gia, hoặc là bạn bè. Qua đó càng thấy được sự hưng thịnh nổi tiếng của gia tộc này.

2. Nguồn gốc của gia tộc họ Bùi

Ông tổ của họ Bùi là con cháu đời sau của Doanh Phi Tử, vị vua khai quốc của nước Tần, nước chư hầu của triều Chu. Con cháu của Doanh Phi Tử được tấn phong tại đất Pei (Bùi) (vốn là chữ Phi 非 ở trên, chữ Ấp 邑 ở dưới), cho nên mới lấy họ là Pei (Bùi). Vào thời Chu Hy Vương, Tôn Lăng đời thứ 6 được phong là Giải Ấp Quân, cho nên đã bỏ chữ “Ấp”邑, theo chữ “Y”衣, lấy chữ “Bùi” 裴 làm họ.

Đến thời nhà Hán, đời sau của gia tộc họ Bùi vẫn sống ở Đồng Xuyên, trong đó một người trong gia tộc có tên Bùi Diệp, để mong muốn dòng họ ngày càng hưng thịnh và phát triển, đã cử hơn 60 vị thầy phong thủy đi tìm mảnh đất thích hợp và có thể phát triển phù hợp với dòng họ. Những thầy phong thủy này đã đi qua rất nhiều nơi, xem thiên văn, xem địa lý và lựa chọn mảnh đất Bùi Bách.

Bùi Diệp lập trang viên xây dựng gia tộc ở đây. Bởi nơi này rừng cây tươi tốt, liền đặt tên cho nơi đây là “Bùi Bách thôn”, từ đó Bùi gia bắt đầu lập nghiệp và hình thành cuộc sống mới tại nơi đây.

Họ Bùi được phân làm ba chi, lần lượt phân bố cư trú tại Hà Đông, Yên Kinh, Tây Lương. Tuy nhiên khi kiểm tra lại gia phả của gia tộc thì thấy chi cư trú ở Hà Đông là nổi tiếng nhất.

3. Nguyên nhân gia tộc hưng thịnh lâu đời

Một gia tộc danh giá, dòng dõi huyết thống như vậy thực sự làm người ta vô cùng nể phục và ngưỡng mộ. Đây cũng được coi là một hiện tượng văn hóa lịch sử độc đáo, một gia tộc có thể thịnh vượng và huy hoàng tới hơn 2.000 năm qua thực sự không khỏi làm người ta phải suy nghĩ sâu xa. Một gia tộc tại sao lại có thể thịnh vượng lâu đến thế?

Có người nói là nhờ phong thủy, là do mảnh đất nơi họ Bùi an cư lập nghiệp. Mảnh đất Bùi Bách được 9 ngọn núi trùng điệp của dãy núi Nga Mi bao quanh ở ba mặt Nam, Bắc, Tây; đầy khắp núi đồi bạt ngàn là rừng cây bách trong lành xanh biếc; lại được ngăn cách bởi con đường nam bắc, nhìn về phía Đông không xa có thể nhìn thấy cao nguyên phượng hoàng, là cao nguyên nơi phượng hoàng ngự. Ngay cạnh cao nguyên này là nơi vốn ngày xưa Vũ Đế dùng để nuôi rồng, trong vòng mười dặm có thể ngửi thấy mùi hương của hoa sen. Đây đúng thật là mảnh đất quý được mệnh danh là “long chầu hổ phục”.

Muốn tìm hiểu phong cách tinh thần của một gia tộc, gia phả là cửa sổ tốt nhất.

Gia quy của gia tộc họ Bùi tổng cộng bao gồm bốn phương diện, đó là “Coi trọng giáo dục, sùng văn thượng võ, hành đức đi đôi với hành nghiệp, liêm khiết tự giác có kỷ luật”. Cụ thể bao gồm:

1. Thờ phụng tổ tiên: Luôn tưởng nhớ nguồn cội, con người có tổ có tông, như cây có cội như sông có nguồn. Nghi lễ với người sống và người chết đều cần chu toàn. Lập chí hướng thiện, làm con cháu hiền thảo, tưởng nhớ ân đức tổ tiên.
2. Hiếu thuận với cha mẹ: Ân đức của cha mẹ bao la rộng lớn như trời biển, trăm viêc hành thiện chữ hiếu đứng hàng đầu. Công lao nuôi dưỡng của cha mẹ là thiêng liêng cao quý mà bậc làm con đều phải hiếu kính phụng dưỡng.
3. Yêu quý anh em: Nhân gian khó đắc thân người, tình cảm anh em là vô cùng hiếm có và cao quý. Anh em như thể tay chân, cần đoàn kết đùm bọc yêu thương giúp đỡ lẫn nhau, đồng tâm đồng lòng.
4. Hòa hợp với dòng họ: Được mang tên mang họ của dòng họ, chính là cha truyền con nối từ đời này sang đời khác. Nên không có sự tranh chấp, hài hóa hiền đức. Có tôn ti trật tự trên dưới, biết luân lý đạo đức biết đúng biết sai. Thân thiết hòa ái với mọi người trong dòng họ.
5. Hòa hợp với đồng hương: Tình làng nghĩa xóm cần thân thiết gần gũi, quý trọng mọi người. Không có sự hiềm khích ganh ghét, chớ hiềm khích thù ghét mà nên hòa hợp giúp đỡ mọi người.
6. Khiêm tốn lập thân: Thắt lưng buộc bụng, thận trọng, khoan nhượng mới có thể tĩnh, mới có thể thành công.
7. Trong nhà cần cù tiết kiệm: Siêng năng chăm chỉ mới có thể bù trừ những thiếu sót, tiết kiệm mới có thể nuôi dưỡng sự liêm khiết. Quốc có quốc pháp, gia có gia phong. Lười biếng xa hoa lãng phí sẽ dẫn tới tai họa vô biên. Hãy biết quý tiếc trân trọng thời gian và yêu quý trân trọng vạn vật, mới có thể sống yên vui thoải mái.
8. Dạy con cháu nghiêm khắc cẩn thận: Giáo dục gia đình tốt mới có thể lập nên nghiệp lớn. Dạy con dạy cháu cần khuyên bảo dạy dỗ ân cần. Cần bác ái tôn sư trọng đạo.
9. Đọc sách mới hiểu được đạo lý đạo đức: Con người không đọc sách, không biết đạo lý, cũng chỉ như con trâu con bò chỉ biết kéo xe. Học và không hành thì cũng không đủ.
10. Đôn hậu thân thiết với bạn bè: Bạn bè là một trong năm mối quan hệ luân lí thời phong kiến, đối với bạn bè cần lấy đức để bổ trợ cho lòng nhân ái. Người bạn tốt là người không làm tổn thương tới bạn bè. Người xưa có câu “Chọn bạn mà chơi” cúng chính là nghĩa đó. Với bạn tốt cần trân trọng hòa ái thân thiện, tôn trọng lẫn nhau thì tình bạn mới có thể lâu dài.
11. Thận trọng lời ăn tiếng nói: Một lời nói có thể mang lại hưng thịnh cũng có thể mang lại suy vong cho một đất nước. Ngọc không giũa không thành đồ đẹp, lời nói ra không được chọn lựa sẽ dễ làm tổn thương người khác. Ít nói những lời chê bai khích bác, lời nói ra cần thẳng thắn chân thành.
12. Coi trọng đạo đức luân lí: Con người sống trong xã hội cần lấy đạo đức làm đầu. Trân trọng bảo vệ của công, tuân thủ quy định trật tự. Lúc nào cũng cần tự đề cao tự tu dưỡng, không để mất đi nhân tâm. Loại bỏ tâm tự tư, từ chối mọi hình thức tặng quà biếu xén nịnh nọt.

4. Giáo dục là căn bản

Mặc dù gia phong của gia tộc họ Bùi bao gồm trên tất cả các phương diện, tuy nhiên công phu to lớn nhất là ở việc giáo dục. Và bí quyết chính là ở hai chữ: Gia Huấn (lời giáo huấn chỉ bảo của tổ tiên). Gia huấn của họ chính là: “Coi trọng giáo dục, sùng văn thượng võ, hành đức đi đôi với hành nghiệp, liêm khiết tự giác và có kỷ luật”.

Trong thôn Bùi Bách, thỉnh thoảng sẽ thấy những dải lụa đỏ treo ở giữa cửa lớn của các nhà, đó là một phong tục “treo cờ” của gia tộc họ Bùi. Khi nhà ai có trẻ con mới sinh, bà ngoại sẽ treo dải lụa đỏ lên trước nhà. Trên dải lụa đó là các câu nói “Trụ cột tế thế” , “không ngừng vươn lên”, “Anh tài lập quốc”.

Những chữ đó đều được viết bằng bút lông, và được dâng tặng một cách cung kính, cuối cùng hai bên cánh cửa sẽ trồng cây trúc, cầu mong sau khi đứa trẻ lớn lên có thể trở thành người có tài có đức, để khích lệ con cháu đời sau. Bùi gia còn có một quy tắc, đó là nếu người nào không thi được tú tài thì không được bước vào từ đường của dòng họ.

Gia tộc họ Bùi không chỉ trú trọng giáo dục từ thời trẻ nhỏ, mà còn coi trọng giáo dục trẻ ở lứa tuổi thiếu niên. Bùi Viêm là tể tướng Trung Quốc đời Đường. Thời kì làm quan của Bùi Viêm được xem là giai đoạn thành công của nhà Đường, đặc biệt là thời kì cải cách của Lý Thế Dân. Trong giai đoạn làm quan của mình, Bùi Viêm luôn được xem là một vị quan quan trọng của triều đình. Ông đã dẹp loạn được nhiều cuộc làm phản đem lại sự thái bình, thịnh vượng cho vương triều nhà Đường. Ông được vua Đường phong chức tể tướng trông coi trong triều.

Về phương pháp giáo dục của gia tộc họ Bùi, có một điểm độc đáo, đó là lời nói và việc làm đều cần phải mẫu mực noi gương tổ tông. Trong gia tộc luôn tràn ngập không khí học hỏi theo gia phong, thực hiện theo gia phong. Dù là người giàu hay người nghèo đều tôn trọng tổ tông, liêm khiết tiết kiệm.

Tề Vũ Đế đã từng ca tụng Bùi Chiêu Minh, một người con của gia tộc họ Bùi như sau: “Ta không đọc nhiều sách thánh hiền, không biết so sánh với cổ nhân nào khi xưa, nhưng ta thấy Bùi Chiêu Minh là vị quan thanh liêm và làm ta khâm phục. Mặc dù là người có gia cảnh bần hàn, nhưng không vì thế mà tham lam của công, là một vị quan thanh liêm, chỉ dựa vào bổng lộc ít ỏi được ban để sinh sống”.

“Trong cõi nhân sinh này bất kể sự việc gì có hợp rồi cũng có tan, những vật ngoài thân vô cùng phức tạp và cũng không cần thiết. Suốt đời thanh liêm có gì không tốt sẽ đỡ tạo nghiệp”.

Bùi Chiêu Minh từng nói

Tất cả những người Bùi gia cũng đều tự tiếp thu phong cách sinh hoạt tiết kiệm của gia tộc một cách tự nhiên tự giác, và lấy cách sống này để làm lời răn dạy con cháu cũng như tự rèn giũa bản thân.

Gia tộc họ Bùi rất mực coi trọng việc giáo dục con người, nhất là giáo dục trong gia đình. Đây đúng là một phương cách giáo dục gia đình nghiêm khắc, xác thực và đúng đắn. Đó là gốc căn bản giúp Bùi gia không bị suy vong qua nhiều niên đại của lịch sử.

Theo NTDTV
Kiên Định biên dịch